ગુજરાત દરિયાઈ રાજ્યનું ભૌગોલિક અને દરિયાઈ મહત્વ અને પાકિસ્તાન સાથે ૫૩૨ કી.મી. જમીનની સરહદ વહેંચે છે. ૨૬/૧૧ અને પુલવામા હુમલા પછીના બદલાયેલા ગુજરાતને ધ્યાનમાં રાખીને, દરિયાકાંઠાની સુરક્ષા માટે ભારતીય નૌકાદળની જવાબદારી વધી ગઈ છે. ગુજરાતમાં નૌકાદળની વધારાની અને સતત હાજરી અને તેની કામગીરીની જરૂરિયાત સર્વોપરી બની ગઈ છે. આ ફ્રન્ટલાઈન મેરીટાઈમ સ્ટેટનું આર્થિક મહત્વ અને એકંદર રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા ગતિશીલતામાં સરક્રીકમાં વણઉકેલાયેલા દરિયાઈ સરહદ વિવાદનું મહત્વ પોરબંદર અને ઓખા ખાતે ફોરવર્ડ ઓપરેટિંગ બેઝમાંથી નૌકાદળની અસ્કયામતોના નિર્વાહ અને કામગીરીનું સંચાલન કરતા મુખ્ય પરિબળો છે.
ગુજરાતનું આર્થિક મહત્વ ગુજરાત પાસે ૪૩ બંદરો સાથે ૮૮૦ એન.એમ.(૧૬૩૦ કિ.મી.)નો દરિયાકિનારો છે. આ ઉપરાંત ગુજરાતના દરિયાકાંઠે ૧૩ એસપીએમ છે. હાલમાં ૧૨૦ મિલિયન ટન એટલે કે દેશના ૭૧ % તેલની આયાત કચ્છના અખાતમાંથી થાય છે અને તેલની આયાતનું પ્રમાણ સતત વધી રહ્યું છે. ગુજરાતના બંદરો વાર્ષિક મિલિયન ટનથી વધુ કાર્ગો હેન્ડલ કરે છે. આ ભારતના બંદરો પર હેન્ડલ થતા કુલ કાર્ગોના ૩૦ % છે.
ચાંચિયાગીરી વિરોધી કામગીરી. તેલ અને ખાતર સહિતનો ભારતનો વેપાર મોટી સંખ્યામાં અરબી સમુદ્ર અને કચ્છના અખાતમાંથી પસાર થાય છે. આ માર્ગનો ઉપયોગ કરતા જહાજો દ્વારા દરિયાઈ વેપારની સલામતી અને અવિરત સાતત્ય એ પ્રાથમિક રાષ્ટ્રીય ચિંતા છે જે અર્થતંત્રને સીધી અસર કરે છે. ભારતીય ધ્વજ ધરાવતા જહાજો અને દરિયાઈ મુસાફરીની ફરજોમાં કાર્યરત ભારતીય નાગરિકોની સુરક્ષા માટે, ભારતીય નૌકાદળ એન્ટી-પાયરસી પેટ્રોલિંગ અને ઓપરેશન હાથ ધરે છે. એડનના અખાતની નજીકના ઉચ્ચ જોખમવાળા વિસ્તારોમાં ભારતીય ધ્વજવાળા જહાજોને નિયમિત પેટ્રોલિંગ અને એસ્કોર્ટ કરવા માટે વિવિધ વર્ગના યુદ્ધ જહાજો તૈનાત કરવામાં આવે છે. ચાંચિયાગીરી વિરોધી કામગીરી માટે તૈનાત દરમિયાન, ભારતીય નૌકાદળના જહાજોએ અસંખ્ય ચાંચિયાગીરીના પ્રયાસોને પણ નિષ્ફળ બનાવ્યા છે.
એસ.એ.આર./એચએડીઆરના પ્રયાસોમાં ૧૩ સપ્ટેમ્બર ૨૦૨૧નાં રોજ મુખ્ય મથક ગુજરાત નેવલ એરિયા ખાતે સિવિલ એડમિનિસ્ટે્રશન તરફથી રાજકોટ અને જામનગરમાં પૂરની પરિસ્થિતિને કારણે સતત વરસાદને કારણે બચાવ સહાય પૂરી પાડવા માટે વિનંતી કરવામાં આવી હતી. સરદાર પટેલ, પોરબંદર અને વાલસુરા, જામનગરના કર્મચારીઓની બનેલી છ પૂર રાહત ટીમો સહાય માટે તૈનાત કરવામાં આવી હતી. આઇએનએસ સરદાર પટેલ, પોરબંદર અને આઇએનએસ વાલસુરા, જામનગરના કર્મચારીઓની બનેલી ૬ પુર રાહત ટીમો સહાય માટે તૈનાત કરવામાં આવી હતી. ઓપરેશન દરમિયાન ૪૦૦ થી વધુ નાગરિકોને બચાવી લેવામાં આવ્યા હતા અને સલામત વિસ્તારોમાં ખસેડવામાં આવ્યા હતા.
મુંબઈની બહાર એસએઆર ઓપરેશન ૨૮ જૂનના રોજ, મુંબઈની પશ્ચિમે ૭૦ એનએમ (૧૨૯.૬ કિમી.) ખાઈ ગયેલા પવન હંસ હેલિકોપ્ટર માટે શોધ અને બચાવ (એસએઆર) સહાયતા માટે ભારતીય નૌકાદળના જહાજ તેગ અને મુંબઈના બે હેલિકોપ્ટર તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા. ખાડામાં પડેલા હેલિકોપ્ટરમાંથી તમામ નવ ક્રૂ મેમ્બરને બહાર કાઢવામાં આવ્યા હતા. મોરબી બ્રિજ અકસ્માત મોરબી ખાતેનો બ્રિટિશ યુગનો ૭૬૦ મીટર લાંબો સસ્પેન્શન કેબલ બ્રિજ (ઝૂલતોપુલ) ૩૦ ઓક્ટોબર ૨૨ની સાંજે તૂટી પડ્યો હતો. આ અકસ્માતમાં લગભગ ૧૪૦ નાગરિકો માર્યા ગયા અને ઘણા ઘાયલ થયા અને આઘાત લાગ્યો હોવાનો અંદાજ હતો. આઇએનએસ સરદાર પટેલ, પોરબંદરથી ૦૫ ડાઇવર્સની ટીમ રાતોરાત અને આઇએનએસ વાલસુરાના ૫૦ કર્મચારીઓની સહાયક ટીમ બચાવ કામગીરી અને આપત્તિ પુનપ્રાપ્તિ માટે જરૂરી સહાય માટે મોરબી પહોંચી.
આંતર-એજન્સી ઓપરેશન્સ અને કોસ્ટલ સિક્યોરિટી, દરિયાઈ સુરક્ષાને મજબૂત બનાવવી, જેમાં ઓફશોર અને કોસ્ટલ સિક્યુરિટી એ બહુ-હિતધારક પ્રવૃત્તિ છે. અસ્કયામતોને સામેલ કરવા, માહિતી વિનિમય પદ્ધતિમાં સુધારો કરવા અને હાલની સિસ્ટમમાં રહેલી ખામીઓને દૂર કરવા સહિતના વિવિધ પગલાંઓ આગળ વધી રહ્યા છે. તમામ સ્તરે આંતર-એજન્સી સંચાર અને સંકલન માટે ભારતીય નૌકાદળના સતત પ્રયાસોને પરિણામે તમામ હિતધારકો વચ્ચે સફળ સહકાર વધ્યો છે. ભારતીય નૌકાદળ અને કોસ્ટ ગાર્ડ વચ્ચે સામાન્ય ઓપરેશનલ ચિત્ર વિકસાવવા માટે ભારતીય નૌકાદળ અને તટ રક્ષક સ્ટેશનોને એકબીજા સાથે જોડતું રાષ્ટ્રીય કમાન્ડ, કંટ્રોલ, કોમ્યુનિકેશન અને ઇન્ટેલિજન્સ (એનસી૩૧) નેટવર્કની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. આ નેટવર્ક કોસ્ટલ સર્વેલન્સ નેટવર્ક, નેશનલ ઓટોમેટિક ઈન્ફોર્મેશન સિસ્ટમ અને વેસલ એન્ડ એર ટ્રાફિક મેનેજમેન્ટ સિસ્ટમની માહિતી ઉપરાંત ઓપન સોર્સની વિવિધ મહત્વની માહિતીને એકીકૃત કરે છે.
દરિયાઈ સુરક્ષા (નેશનલ મેરીટાઇમ ડોમેન અવેરનેસ). દરિયાઈ સુરક્ષાને મજબૂત કરવા, ભારતીય નૌકાદળ રાષ્ટ્રીય મેરીટાઇમ ડોમેનને વધુ જાગૃત કરવા માટે આગળ વધી રહી છે જેનો હેતુ ભારત સરકારના સાત મંત્રાલયો અને ૧૫ થી વધુ એજન્સીઓ વચ્ચે માહિતીને એકીકૃત અને શેર કરવાનો છે. આ પ્રોજેક્ટ હેઠળ હાલના આઇએમએસીને એનએમડીએ કેન્દ્રમાં અપગ્રેડ કરવામાં આવશે જે બહુ-એજન્સી કેન્દ્ર હશે. જાગૃતિ ઝુંબેશ દરિયાઈ દળો અને નાગરિક વહીવટીતંત્ર દ્વારા દરિયામાંથી આવતા ખતરા અને સુરક્ષા દળોને ચેતવણી આપવા માટે હાથ ધરવામાં આવનાર પગલાં અંગે માછીમાર સમુદાયને મદદ કરવા અને સંવેદનશીલ બનાવવા માટે અનેક કાર્યક્રમો હાથ ધરવામાં આવી રહ્યા છે. ગુજરાતમાં સાગર સુરક્ષા દળ અને ગ્રામ રક્ષક દળની રચના જેવી પહેલો આવા અભિયાનોમાંના કેટલાક છે. સુરક્ષા અભિયાનો ઉપરાંત, ભારતીય નૌકાદળ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા વિવિધ અભિયાનો આ પ્રમાણે છે.
પુનીત સાગર અભિયાન નામના અભિયાન હેઠળ સ્વચ્છ સાગર સુરક્ષા સાગર અને સ્વચ્છ, શાંત અને નૈસર્ગિક દરિયાકિનારા તરફ, ફિટ ઈન્ડિયા. એક જાગૃતિ અભિયાન જે ભારતીય જનતાને ફિટ અને સ્વસ્થ જીવનશૈલી તરફ શિક્ષિત અને પ્રોત્સાહિત કરે છે. ગુજરાત દમણ અને દીવ નેવલ એરિયામાં નૌકાદળના એકમો દ્વારા વોકાથોન, સ્પોર્ટ્સ ચેમ્પિયનશિપ, મેરેથોન અને ફ્રીડમ રન જેવી વિવિધ પ્રવૃત્તિઓનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું.
