ભરૂચ જિલ્લામાં દહેજ પેટ્રોલિયમ, કેમિકલ્સ અને પેટ્રોકેમિકલ્સ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ પ્રદેશ અને દહેજ અને વિલાયતનાં ગુજરાત ઔદ્યોગિક વિકાસ નિગમો (GIDC) માં અત્યંત જોખમી મેગા કેમિકલ ઉત્પાદક કંપનીઓ છે. ઉદ્યોગો મોટે ભાગે જંતુનાશકો, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ, પેટ્રોકેમિકલ્સ, રસાયણો, ધાતુઓ, પાવર પ્લાન્ટસ અને ડાયઝ, ડાય ઇન્ટરમીડિયેટસ વગેરેનું મોટા પ્રમાણમાં ઉત્પાદન કરે છે.
વિવિધ પર્યાવરણીય રક્ષકોનું પાલન ન કરવાને કારણે, એર એક્ટનું ઉલ્લંઘન અને હવામાં હાજર ઝેરી રસાયણોનું માપ ન લેવું, અન્યથા પ્રતિબંધિત અને દરેક જગ્યાએ ઉત્પાદન માટે પ્રતિબંધિત, સ્થાનિક પર્યાવરણને ભારે નુકસાન પહોંચાડ્યું છે. આ ઉદ્યોગોની સંચિત અસર અને અસર, રાસાયણિક પ્રકાશન અને/ અથવા ફેનોક્સી સંયોજનો જેવા કેટલાક રસાયણોના પ્રકાશનથી સમગ્ર ભરૂચ વિસ્તારમાં કૃષિ પાકને નુકસાન થયું છે. મોટેભાગે 70,000 હેક્ટર (હેક્ટર) માં કપાસ અને તુવેરના પાકને અસર થઈ છે, અને ખેડૂતોને ભારે નુકસાન સહન કરીને તેમના કૃષિ ક્ષેત્રમાંથી વિકૃત પાકનો નાશ કરવાની ફરજ પડી છે.
કપાસના વાવેતરનો અસરગ્રસ્ત વિસ્તાર આશરે 70,000 હેક્ટર છે અને આશરે 50,000 ખેડૂતોએ ભરૂચ અને વડોદરા પ્રદેશોમાં લગભગ તમામ પાક ગુમાવ્યા છે. કૃષિ યુનિવર્સિટીઓની નિદાન ટીમ સાથે જિલ્લા કૃષિ અધિકારીનો રિપોર્ટ પણ આ જ બાબતની સ્થાપના કરે છે. રિપોર્ટમાં સ્પષ્ટપણે કહેવામાં આવ્યું છે કે હવામાં હાજર 2,4 D અને 2,4 D-B જેવા ફેનોક્સી સંયોજનોનું પ્રકાશન હાલની સમસ્યા માટે જવાબદાર છે.
હવામાં આવા રસાયણો અને પ્રદૂષકોને માપવા માટે ગુજરાત પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ (GPCB) પાસે કોઈ પદ્ધતિ ઉપલબ્ધ નથી, તેથી GPCB ના નિદાન ટીમના સભ્યએ રિપોર્ટ પર સહી કરવાનો ઇનકાર કર્યો છે. કૃષિ વૈજ્ઞાનિકો અને અધિકારીઓ દ્વારા સમયાંતરે જાણ કરવામાં આવી હોવા છતાં GPCB દ્વારા આ મુદ્દો અડ્યા વિનાનો રહ્યો છે. આમ, પ્રદેશના ખેડૂતો/ રહેવાસીઓના મૂળભૂત અધિકારોના સંપૂર્ણ ઉલ્લંઘન અને સંબંધિત પર્યાવરણીય કાયદાઓના સખત ઉલ્લંઘનમાં રાજ્ય સત્તાવાળાઓ તેની સાથે સંપૂર્ણ રીતે પરિચિત હોવા છતાં પર્યાવરણીય ઉલ્લંઘન અવિરત ચાલી રહ્યું છે.
ભરૂચ જિલ્લામાં રાસાયણિક ઉદ્યોગોને કારણે કપાસ અને કઠોળ અને વૃક્ષો જેવા કૃષિ પાકને અસર કરતા હવાઈ કાયદાનું ઉલ્લંઘન અને રાસાયણિક પ્રદૂષણ અંગે ગુજરાત ખેડૂત સમાજના જયેશ પટેલ દ્વારા 9 ઓગસ્ટ, 2021 ના રોજ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીને રજૂઆત કરવામાં આવી છે.
ખેડૂત સમાજ ગુજરાત એક રજીસ્ટર્ડ સંસ્થા છે જે 1972 થી ગુજરાત રાજ્યમાં ખેડૂતો અને કૃષિ સંબંધિત પ્રશ્નોના ઉત્થાન માટે કાર્યરત છે. દહેજ પેટ્રોલિયમ, કેમિકલ્સ અને પેટ્રોકેમિકલ્સ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ રિજન અને ભરૂચ જિલ્લામાં દહેજ અને વિલાયતની જીઆઇડીસીમાં અત્યંત જોખમી મેગા કેમિકલ છે.
ઉત્પાદક કંપનીઓ ઉદ્યોગો મોટે ભાગે જંતુનાશકો, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ, પેટ્રોકેમિકલ્સ, રસાયણો, ધાતુઓ, પાવર પ્લાન્ટ્સ અને રંગો, ડાય ઇન્ટરમીડિયેટ્સ વગેરેનું મોટા પ્રમાણમાં ઉત્પાદન કરે છે. અત્યંત ગંભીર ડાયગ્નોસ્ટિક ટીમનો રિપોર્ટ રજૂ કર્યા બાદ સરકારે કોઈ પગલાં લીધા નથી. ખેડૂતો તેમના પાક અને ઇનપુટ ખર્ચ ગુમાવી રહ્યા છે અને ઘણું સહન કરી રહ્યા છે. અસરગ્રસ્ત ખેડૂતોની સંખ્યા 40 થી 50,000 ની વચ્ચે છે જેમણે તેમનો પાક ગુમાવ્યો છે. આ પરિસ્થિતિમાં, જ્યારે મુખ્ય કૃષિ પાકો અસરગ્રસ્ત અને નાશ પામે છે, 1,000 ચોરસ કિલોમીટર અસર ઝોનમાં વૃક્ષો આંશિક રીતે પ્રભાવિત થયા છે, રાસાયણિક પ્રદૂષણની સમસ્યાને વ્યવસ્થિત અને તાત્કાલિક ઉકેલવાની જરૂર છે.
પાંચ દિવસની અંદર જરૂરી સરકારી આદેશો સાથેની કાર્યવાહી ખૂબ અપેક્ષિત છે. જો કોઈ પગલાં લેવામાં ન આવે તો કાયદો અને ન્યાયના યોગ્ય ફોરમમાં કાયદા મુજબ આગળની કાનૂની કાર્યવાહી સાથે આગળ વધવાનો અમારો અધિકાર અનામત છે. તમારો આભાર અને પ્રદૂષણ અટકાવવા અને ખેડૂતોને રાહત આપવા માટે તમારી તાત્કાલિક કાર્યવાહીની આશા.
