વિશ્વ બાળ મજૂર નિષેધ દિવસ: દર વર્ષે બાળ મજુરી સામે વિશ્વ દિવસ કેમ ઉજવવામાં આવે છે? તેનો ઇતિહાસ અને મહત્વ જાણો

દર વર્ષે 12 જૂને વિશ્વ બાળ મજૂર નિષેધ દિવસ તરીકે વિશ્વભરમાં ઉજવવામાં આવે છે. આની શરૂઆત આંતરરાષ્ટ્રીય લેબર યુનિયન દ્વારા 2002માં કરવામાં આવી હતી. તેનો મુખ્ય ઉદ્દેશ એ છે કે લોકો 14 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોને કામ ન આપીને તેમના શિક્ષણ માટે જાગૃત કરવામા આવે રોગચાળા દરમિયાન ચાલી રહેલા લોકડાઉનની સીધી અસર બાળકો પર પડી છે. શાળાઓ બંધ છે અને જે બાળકો પહેલેથી જ બાળ મજૂરીમાં હતા, તેમની હાલત કથળી છે. હવે તેઓ લમ્બો સમય કામ કરશે અથવા વધુ ખરાબ પરિસ્થિતિમાં કામ કરશે. જેને લઈને આવા બાળકોની સંખ્યા પણ ઝડપથી વધશે, જેમના પરિવારો પાસે રોજગાર નથી અને તેઓ બાળ મજૂરીમાં ધકેલી દેવામાં આવશે.
ઇતિહાસ સાક્ષી છે કે જ્યારે પણ કોઈ આપત્તિએ સમાજને નબળો બનાવ્યો છે અને સમાજમાં આર્થિક અસંગતતાઓની સાથે બાળમજૂરી જેવી સમસ્યાઓએ પણ માથું ઊંચક્યું છે. જેને ધ્યાનમાં રાખીને વર્લ્ડ ચાઇલ્ડ લેબર પ્રોહિબિશન ડેનું મહત્વ આ લાંબા ગાળાના કોરોના મહામારીમાં વધુ મહત્વનું બને છે. તેને જોતા આ વર્ષે વીક ઓફ એક્શનની ઉજવણી કરવામાં આવી રહી છે, જે 10મી જૂનથી શરૂ થઈ છે.
12 જૂનએ બાળ મજૂરીની સમસ્યા સામે વિશ્વ દિવસ તરીકે ચિહ્નિત થયેલ છે અને બાળ મજૂરીની સમસ્યાને નાબૂદ કરવા અથવા તેની સામે લડવાની રીતો શોધવા માટે ધ્યાન આપવામાં આવ્યું છે. બાળકોને જબરદસ્તી મજૂરી કરવાની ફરજ પાડવામાં આવે છે, ડ્રગ હેરફેર અને વેશ્યાવૃત્તિ જેવી ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ માટે દબાણ કરવામાં આવે છે. આ વર્ષે વિશ્વ બાળશ્રમ નિષેધ દિવસની ‘એક્ટ નાઉ: એન્ડ ચાઇલ્ડ લેબર’ એટલે કે ‘એક્ટ નાઉ, એન્ડ ચાઇલ્ડ લેબર’ એટલે કે સક્રિય થઇને બાલશ્રમ ખતમ કરીએ. છેલ્લા બે દાયકાઓમાં આ પ્રથમ વખત છે, જ્યારે વિશ્વમાં બાળ મજૂરીમાં આટલો ઝડપથી વધારો થયો છે. આઈએલઓ અને યુનિસેફના અહેવાલો મુજબ લાખો બાળકો રોગચાળાની લપેટમાં છે, 2000થી 2016ની વચ્ચે કરવામાં આવેલા પ્રયત્નોની તુલનામાં બાળ મજૂરી રોકવાના પ્રયત્નોની વૃદ્ધિ ઘટી ગઈ છે. આને કારણે, લોકો આ બાળ મજૂરીની સમસ્યા વિશે જાગૃત કરવા અને તેમની સહાય કરવા માટે ઉજવવામાં આવે છે.5 થી 17 વર્ષની વય જૂથના ઘણા બાળકો કાર્યમાં રોકાયેલા છે જે તેમને સામાન્ય બાળપણથી વંચિત રાખે છે, જેમ કે પર્યાપ્ત શિક્ષણ, યોગ્ય આરોગ્ય અથવા ફક્ત મૂળભૂત સ્વતંત્રતા. 2002 માં, આંતરરાષ્ટ્રીય લેબર ઓર્ગેનાઇઝેશન, યુનાઇટેડ નેશન્સની સંસ્થા, જે વિશ્વના કાર્યને નિયંત્રિત કરે છે, આ કારણોસર બાળ મજૂર સામે વિશ્વ દિવસની શરૂઆત કરી હતી.આઇએલઓના રિપોર્ટમાં ચેતવણી આપવામાં આવી છે કે કોવિડ -19ને લીધે વર્ષ 2022 સુધીમાં લગભગ 9 મિલિયન બાળકોને બાળ મજૂરીમાં ઉમેરાવાનું જોખમ છે. સિમ્યુલેશન મોડેલ બતાવે છે કે જો તેમને યોગ્ય સામાજિક સુરક્ષા નહીં મળે, તો આ સંખ્યા 46 મિલિયન સુધી પહોંચી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં બાળ મજૂરીનો વિરોધ કરવાના પ્રયત્નોમાં ઘટાડો અને નિષ્ફળતા વધુ નુકસાનકારક હોઈ શકે છે.
રિધ્ધી પંચાલ ભરૂચ