માર્ગ અકસ્માતના પીડિતોની સલામતીના નિયમન અને જાળવણી કરવાના ઉદ્દેશ્યની બહાલી સાથે મોટર વેહિકલ અધિનિયમ 1988 દ્વારા મોટર એક્સિડન્ટ ક્લેઈમ ટ્રિબ્યુનલની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. મોટર વાહન અકસ્માતોના પરિણામે વ્યક્તિઓના મૃત્યુ અથવા શારીરિક ઈજા અથવા તૃતીય પક્ષોની કોઈપણ મિલકતને નુકસાન થાય તેમાંથી ઉભરી આવતા વળતર માટેના દાવાઓ પર નિર્ણય લેવા માટે રાજ્ય સરકારો ક્લેમ ટ્રિબ્યુનલની રચના કરે છે.
તેનો ઉદ્દેશ્ય મોટર વાહનો દ્વારા અકસ્માતનો ભોગ બનેલા લોકોને કોઈ પણ વિલંબ કર્યા વિના યોગ્ય સમયે ઉકેલ પૂરો પાડવાનો છે. મોટર એક્સિડન્ટ ક્લેઈમ્સ ટ્રિબ્યુનલ્સ [એમએસીટી કોર્ટ્સ] મોટર અકસ્માતોથી ઉદ્ભવતા જીવન/સંપત્તિ અથવા ઈજાના કેસોને લગતા દાવાઓનું સંચાલન કરે છે.
દાવેદારો, તબીબી પ્રેક્ટિશનરો, પોલીસ અને વકીલો વચ્ચેની મિલીભગતને કારણે મોટર એક્સિડન્ટ ક્લેમ્સ ટ્રિબ્યુનલ (એમએસીટી) સમક્ષ છેતરપિંડીના કેસોની સંખ્યામાં વધારો થયો હોવાના આક્ષેપને કારણે, ભારતીય કાનૂની પ્રણાલી સમાન ઘટનાઓ પ્રત્યે વધુ સાવધ બની રહી છે.
મોટર એક્સિડન્ટ ક્લેઈમ ટ્રિબ્યુનલના કેસોમાં પ્રચંડ વિસંગતતાઓ જોયા પછી, અલ્હાબાદની માનનીય હાઈકોર્ટ, લખનૌ બેન્ચે રાજ્ય સરકારને એમએસીટી કેસોની ફરીથી તપાસ કરવા માટે વિશેષ તપાસ ટીમ (એસઆઈટી)ની રચના કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો હતો. એસઆઈટી (સ્પેશિયલ ઇન્વેસ્ટિગેશન ટીમ) યોગ્ય રીતે હાથ ધરવામાં આવી નથી તેવા કેસોની કાર્યવાહી કરી તપાસની જવાબદારી અને ફરજો નિભાવી રહી છે, કાર્યવાહી શરૂ કરી રહી છે. પરિણામે, મોટી સંખ્યામાં વકીલો બનાવટી તબીબી દસ્તાવેજો અને ખોટા અકસ્માત કેસોના આધારે દાવાની અરજીઓ દાખલ કરતા હોવાનું જાણવા મળ્યું છે. સ્પેશિયલ ઇન્વેસ્ટિગેશન ટીમ (એસઆઈટી)ના અહેવાલોના આધારે, ઉત્તર પ્રદેશની બાર કાઉન્સિલે યોગ્ય તપાસ કર્યા પછી મોટર એક્સિડન્ટ ક્લેમ ટ્રિબ્યુનલ હેઠળ બનાવટી દાવા સબમિટ કરવામાં સામેલ 30 વકીલોના લાઇસન્સ સમાપ્ત કરવાનો નિર્ણય લીધો છે.
એક અહેવાલ અનુસાર, સ્પેશિયલ ઇન્વેસ્ટિગેશન ટીમ (એસઆઈટી) એ 2015થી શરૂ કરીને છેલ્લા સાત વર્ષમાં 1,376 ચાર્જશીટ કરેલા દાવાઓનો પર્દાફાશ કર્યો છે. અહેવાલ મુજબ, એસઆઈટીએ 28 વકીલો સહિત 198 વ્યક્તિઓની ધરપકડ કરી હતી, જેમાંથી ઘણા સામે ચાર્જશીટ દાખલ કરાઈ હતી અને રાજ્ય બાર કાઉન્સિલે તેમની સામે શિસ્તભંગની કાર્યવાહી શરૂ કરી છે. અહેવાલો દર્શાવે છે કે, કથિત પીડિતોને કોઈ ગંભીર ઈજાઓ ન પહોંચી હોવા છતાં, અમુક હોસ્પિટલોએ ગુનેગારો માટે ખોટા પ્રમાણપત્રો, ડિસ્ચાર્જ વિગતો અને સહાયક તબીબી દસ્તાવેજો પણ ઈશ્યુ કર્યા હતા. આ દસ્તાવેજો પર આધાર રાખતી વીમા કંપનીઓ આવા શંકાસ્પદ દાવાઓનો શિકાર બની રહી છે અને તેમને પૈસા ચૂકવવાનું કહેવામાં આવ્યું હતું.
મોટર વ્હીકલ એક્ટ હેઠળ વળતર માટેનો દાવો
વળતરનો દાવો કોણ કરી શકે છે?
એમવી એક્ટ 1988 ની કલમ 166 માં જણાવાયા પ્રમાણે જે વ્યક્તિ પોતે ઈજાગ્રસ્ત છે, અથવા વાહન અકસ્માતમાં નુકસાન પામેલી મિલકતની માલિકી ધરાવે છે, અથવા મોટર અકસ્માતમાં મૃત્યુ પામેલા મૃતકના કાનૂની પ્રતિનિધિ છે, અથવા ઈજાગ્રસ્ત વ્યક્તિ દ્વારા યોગ્ય રીતે અધિકૃત એજન્ટ છે, અથવા મૃતકના કાનૂની પ્રતિનિધિ છે તે વળતરનો દાવો કરી શકે છે.
વળતરનો દાવો ક્યારે કરી શકાય?
મોટર વ્હીકલ એક્ટમાં તાજેતરના સુધારા મુજબ, મર્યાદાનો સમયગાળો એટલે કે, વળતરનો દાવો દાખલ કરવાનો સમય અકસ્માતની ઘટનાના છ મહિનાનો છે. તેનો અર્થ એ છે કે છ મહિનાની મુદત પૂરી થયા પછી, કોઈપણ અરજી કે જે નુકસાનીનો દાવો કરાઈ રહ્યો છે તેને માન્ય અથવા ધ્યાનમાં લઈ શકાશે નહીં.
વધુમાં, ક્લેઈમ્સ ટ્રિબ્યુનલની કલમ 172 (1) હેઠળ જણાવાયું છે કે વીમાદાતા અથવા વળતરના દાવામાં કોઈપણ પક્ષ વળતર તરીકે વિશેષ ખર્ચ ચૂકવવા માટે બંધાયેલા છે. વીમાની પોલિસી કોઈપણ પ્રકારની છેતરપિંડી અથવા ખોટી રજૂઆત દ્વારા મેળવવામાં આવી હોય અથવા કેસની કાર્યવાહી દરમિયાન કોઈપણ પક્ષકાર અથવા વીમાદાતાએ ખોટા અથવા ઘર્ષક દાવા અથવા બચાવની દરખાસ્ત કરી હોય તો તે વળતરનો દાવો ચોક્કસ અમાન્ય છે. જેની સામે આવો દાવો અથવા બચાવ કરવામાં આવ્યો હોય તેણે આ વિશેષ ખર્ચ વીમાદાતા અથવા પક્ષને વળતર આપવું આવશ્યક છે.
ઘણા અહેવાલો દર્શાવે છે કે આ વકીલોએ મોટર એક્સિડન્ટ ક્લેઈમ ટ્રિબ્યુનલ હેઠળ બનાવટી દાવા સબમિટ કરીને વીમા કંપનીઓને કરોડોનું નુકસાન કર્યું છે. ઉત્તર પ્રદેશની સ્પેશિયલ ઇન્વેસ્ટિગેશન ટીમના ગઠન પછી અનેક છેતરપિંડીની બાબતોને ઓળખવામાં સફળ રહી છે, જેનાથી પ્રજાના કરોડો રૂપિયાની બચત થઈ છે.
ઉત્તર પ્રદેશ એસઆઈટી દ્વારા આ પ્રયાસ જનતાને વીમા છેતરપિંડીથી બચાવવામાં મદદ કરે છે અને જાહેર નાણાંની સલામતી સુનિશ્ચિત કરવા માટે અન્ય રાજ્ય સરકારો દ્વારા પણ આ પહેલ કરવામાં આવવી જોઈએ.
સૂચિત્રા આયરે
