વર્તમાન રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદનો કાર્યકાળ 24 જુલાઈએ સમાપ્ત થઈ રહ્યો છે. રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી આજે ચાલી રહી છે અને 21 જુલાઈએ મતગણતરી થશે. રાજ્યની વિધાનસભાઓ અને સંસદ ગૃહોમાં મતદાન પણ સવારે 10 કલાકથી ચાલી રહ્યું છે. એનડીએના ઉમેદવાર દ્રૌપદી મુર્મુ અને યૂપીએમાંથી યશવંત સિન્હા છે. સાંસદોએ બેલેટ પેપર પર રાષ્ટ્રપતિ પદના ઉમેદવારના નામ સામે તેમની પસંદગીની નોંધણી કરવાની હોય છે. મતદાનની ગુપ્તતા જાળવવા માટે સીરીયલ નંબરને બદલે બેલેટ પેપર રેન્ડમલી આપવામાં આવશે. રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં 9 ધારાસભ્યો સંસદ ભવનમાં મતદાન કરે છે જ્યારે લગભગ 42 સાંસદો વિવિધ રાજ્યોની વિધાનસભાઓમાં મતદાન કરે છે.
– આ રીતે હોય છે સમગ્ર ચૂંટણી પ્રક્રિયા
રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં જનતાની સીધી ભાગીદારી હોતી નથી, પરંતુ લોકોનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા લોકો એટલે કે સાંસદો અને ધારાસભ્યો મતદાન કરે છે. સાંસદો અને ધારાસભ્યો પૈકી જેઓ નોમિનેટેડ સાંસદ અથવા ધારાસભ્ય છે, તેઓ મતદાન કરી શકતા નથી, કારણ કે તેઓ સીધા જનતા દ્વારા ચૂંટાયેલા ગૃહમાં આવતા નથી.
રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી ઈલેક્ટોરલ કોલેજ દ્વારા થાય છે. લોકસભા-રાજ્યસભાના કુલ 776 સભ્યો મતદાન કરે છે. રાજ્ય વિધાનસભાઓના 4,809 ધારાસભ્યો પણ મતદાન કરે છે. લોકસભા અને રાજ્યસભાના મતોનું મૂલ્ય સમાન છે. ધારાસભ્યોના મતોનું વજન બદલાય છે. રાજ્યની વસ્તીના આધારે વેઇટેજ નક્કી કરવામાં આવે છે. રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી ઈલેક્ટોરલ કોલેજ દ્વારા થાય છે. રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી ઈલેક્ટોરલ કોલેજ દ્વારા થાય છે. તેમાં લોકસભા અને રાજ્યસભાના 776 સભ્યો અને વિધાનસભાના 4,809 સભ્યો છે. આ તમામ મતોનું મૂલ્ય અલગ-અલગ હોય છે. લોકસભા અને રાજ્યસભાના મતોનું એક વેઇટેજ હોય છે જ્યારે વિધાનસભાના સભ્યોનું અલગ વેઇટેજ હોય છે. બે રાજ્યોના ધારાસભ્યોનું વજન પણ અલગ-અલગ છે. તેને પ્રમાણસર પ્રતિનિધિત્વ સિસ્ટમ કહેવામાં આવે છે.
– ધારાસભ્યોના મતનું મૂલ્ય
રાજ્યની વસ્તીના આધારે ધારાસભ્યોનું વજન નક્કી કરવામાં આવે છે. રાજ્યની વસ્તીને ચૂંટાયેલા ધારાસભ્યોની સંખ્યા વડે ભાગવામાં આવે છે અને પછી એક હજાર વડે ભાગવામાં આવે છે. આ પછી મેળવેલ સ્કોર એ રાજ્યના ધારાસભ્યના મતનું વજન છે. જ્યારે એક હજાર વડે ભાગવામાં આવે તો, જો બાકીના 500 થી વધુ હોય, તો ફાચરમાં એક ઉમેરવામાં આવે છે.
– સાંસદોના મતનું મૂલ્ય
સાંસદોના મતોનું વજન અલગ છે. સૌ પ્રથમ, તમામ રાજ્યોની વિધાનસભાના ચૂંટાયેલા સભ્યોના મતોનું વજન ઉમેરવામાં આવે છે. હવે આ સામૂહિક વેઇટેજને રાજ્યસભા અને લોકસભાના ચૂંટાયેલા સભ્યોની કુલ સંખ્યા વડે ભાગવામાં આવે છે. આ રીતે મેળવેલ સંખ્યા એ સાંસદના મતનું વજન છે. જો આ વિભાજન બાકીના 0.5 થી વધુ છોડે છે, તો વેઇટેજ એક દ્વારા વધે છે.
– મતદાન માટે ખાસ પેન
મતદાન દરમિયાન તમામ ઉમેદવારોના નામ બેલેટ પેપર પર હોય છે અને મતદારે ઉમેદવારના નામની સામે 1 અથવા 2 અંકોના ફોર્મમાં પોતાની પસંદગી લખવાની હોય છે. આ નંબર લખવા માટે ચૂંટણી પંચ ખાસ પેન આપે છે. જો આ નંબર અન્ય કોઈ પેનથી લખવામાં આવે તો તે મત અમાન્ય થઈ જાય છે.
