રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીની તારીખો જાહેર કરવામાં આવી છે. બુધવારે આ અંગેનું નોટિફિકેશન પણ બહાર પાડવામાં આવશે. 25 જુલાઈએ દેશના નવા રાષ્ટ્રપતિ શપથ લેશે. છેલ્લા 45 વર્ષમાં આ સતત 10મી વખત હશે જ્યારે દેશના નવા રાષ્ટ્રપતિ 25 જુલાઈએ શપથ લેશે.
રાષ્ટ્રપતિ શા માટે 25 જુલાઈએ શપથ લે છે? 1977 પહેલા કયા રાષ્ટ્રપતિએ કઈ તારીખે શપથ લીધા હતા? કેટલા પ્રમુખો તેમનો કાર્યકાળ પૂરો કરી શક્યા નથી? કાર્યવાહક પ્રમુખની જવાબદારી સંભાળનાર કયા ઉપરાષ્ટ્રપતિ હતા? ચાલો જાણીએ
શું રાષ્ટ્રપતિ હંમેશા 25 જુલાઈએ શપથ લે છે?
ના એવું નથી પણ દેશમાં 26 જાન્યુઆરી 1950 ના રોજ પ્રજાસત્તાક અમલમાં આવ્યો. એ જ દિવસે ડૉ.રાજેન્દ્ર પ્રસાદ દેશના પ્રથમ રાષ્ટ્રપતિ બન્યા. ડો.પ્રસાદ 12 વર્ષ સુધી આ પદ પર રહ્યા. 13 મે 1962 ના રોજ ડૉ.રાધાકૃષ્ણન દેશના બીજા રાષ્ટ્રપતિ બન્યા. તેણે પોતાનો કાર્યકાળ પૂરો કર્યો. પાંચ વર્ષ પછી, 13 મે, 1967 ના રોજ, ડૉ. ઝાકિર હુસૈન દેશના ત્રીજા રાષ્ટ્રપતિ બન્યા. ડો.હુસૈન તેમનો કાર્યકાળ પૂરો કરી શક્યા ન હતા. 3 મે 1969 ના રોજ તેમનું અવસાન થયું. હુસૈનના મૃત્યુ બાદ ઉપરાષ્ટ્રપતિ વીવી ગિરી કાર્યવાહક પ્રમુખ બન્યા. ત્યારબાદ થયેલી રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં ઉમેદવાર બન્યા બાદ તેમણે રાજીનામું આપવું પડ્યું હતું.
વીવી ગિરીના રાજીનામા બાદ સુપ્રીમ કોર્ટના તત્કાલિન મુખ્ય ન્યાયાધીશ મોહમ્મદ હિદાયતુલ્લાને કાર્યકારી રાષ્ટ્રપતિ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. ચૂંટણી પ્રક્રિયા પૂર્ણ થયા પછી, વીવી ગિરી 24 ઓગસ્ટ 1969 ના રોજ નવા રાષ્ટ્રપતિ બન્યા. ગિરીએ તેમનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કર્યો.
ગીરી બાદ 24 ઓગસ્ટ 1974 ના રોજ ફખરુદ્દીન અલી અહેમદ નવા રાષ્ટ્રપતિ બન્યા. અહેમદ કાર્યકાળ પૂર્ણ ન કરનાર બીજા પ્રમુખ બન્યા. 11 ફેબ્રુઆરી 1977 ના રોજ તેમનું અવસાન થયું. અહેમદના મૃત્યુ બાદ ઉપપ્રમુખ બીડી જટ્ટી કાર્યવાહક પ્રમુખ બન્યા. જે બાદ ચૂંટણી યોજાઈ હતી. ચૂંટણી પછી, 25 જુલાઈ 1977 ના રોજ, નીલમ સંજીવા રેડ્ડી દેશના નવા રાષ્ટ્રપતિ બન્યા. ત્યારથી, દરેક રાષ્ટ્રપતિએ તેમનો કાર્યકાળ પૂર્ણ કર્યો છે. દરેક પ્રમુખનો પાંચ વર્ષનો કાર્યકાળ 24 જુલાઈએ પૂરો થાય છે. આ કારણોસર, 25 જુલાઈએ, નવા રાષ્ટ્રપતિ શપથ લેશે. ત્યારથી 25 જુલાઈના રોજ નવ રાષ્ટ્રપતિઓએ શપથ લીધા છે.
રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી સામાન્ય ચૂંટણીથી કેટલી અલગ છે?
સામાન્ય ચૂંટણીમાં ઈવીએમ મશીનનો ઉપયોગ થાય છે. તે જ સમયે, રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી માટે બેલેટ પેપરનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. કારણ કે રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીની પ્રક્રિયા સામાન્ય ચૂંટણીથી અલગ છે. વાસ્તવમાં સામાન્ય ચૂંટણીમાં મતદાતાએ પોતાની પસંદગીના ઉમેદવારને પસંદ કરવાનો હોય છે. તે ઉમેદવારની સામેનું બટન દબાવવા પર તેનો મત સંબંધિત ઉમેદવારને જાય છે.
રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં, એક મતદાર એક કરતાં વધુ ઉમેદવારોને મત આપી શકે છે. આ માટે તેણે પ્રાથમિકતા આપવી પડશે. એટલે કે, તેણે સૌથી વધુ પસંદગીના ઉમેદવારની આગળ એક લખવાનું રહેશે. તે બીજી પસંદગીની આગળ બે લખી શકે છે અને જો ત્રીજો ઉમેદવાર હોય તો તેની આગળ ત્રણ લખી શકે છે.
જો મતદાર ઈચ્છે તો તે એક જ ઉમેદવારને મત આપી શકે છે. આ માટે પણ તેણે પોતાની પસંદગીના ઉમેદવારની આગળ એક લખવાનું રહેશે. EVM સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં ઉપયોગ માટે તૈયાર કરવામાં આવ્યા છે. જો રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં પણ તેનો ઉપયોગ કરવો હોય તો પહેલા તેમાં ટેકનિકલ ફેરફાર કરવા પડશે. તેથી જ રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણી બેલેટ પેપરથી થાય છે.
રાષ્ટ્રપતિની ચૂંટણીમાં મતદારોને ચૂંટણી પંચ દ્વારા ખાસ પેન આપવામાં આવે છે. મતદારે એક જ પેન વડે ઉમેદવારોની આગળ નંબર લખવાનો રહેશે. તેણે સૌથી વધુ પસંદગીના ઉમેદવારના નામની સામે નંબર મૂકવાનો રહેશે. બીજી પસંદગીના ઉમેદવારે તેની આગળ બે લખવાના રહેશે. જો કમિશન દ્વારા આપવામાં આવેલ ખાસ પેનનો ઉપયોગ કરવામાં ન આવે તો તે મત અમાન્ય બની જાય છે.
